Tijdens de oorlogsjaren raakte Roger van de Velde via zijn pleegvader (vader Van de Velde overleed toen Roger 7 was) bevriend met Alfons De Ridder, alias Willem Elsschot. Elsschot stimuleerde de jonge Van de Velde en gaf hem de volgende raad: ‘Schrijf uitsluitend over mensen en dingen die gij kent en doe het zo sober, zo eerlijk mogelijk, zonder u te storen aan modeverschijnselen en de praat voor de vaak van geleerde estheten.’
Het moge duidelijk zijn dat Elsschot grote invloed had op de literatuur van Van de Velde. Er is onmiskenbaar een zekere stijlverwantschap en bovendien verwijzen een aantal thema’s en personages uit het werk van Roger van de Velde met een knipoog naar meester Elsschot. In Tabula rasa bijvoorbeeld (zie in dit nummer de bijdrage Tabula rasa, een geval apart) zijn de verwijzingen legio. En waar Elsschot Kaas verkoopt, verkoopt Van de Velde Kaas met gaatjes.
Vooral tijdens de jaren veertig hadden Van de Velde en Willem Elsschot regelmatig contact met elkaar. Het was trouwens op voorspraak van Elsschot dat Van de Velde in 1947 bij De Nieuwe Gazet werd aangeworven.
Merkwaardig zijn de gedichten die de zeer jonge Roger van de Velde ter beoordeling aan Willem Elsschot voorlegde. Deze gedichten werden nooit gepubliceerd (de meeste doorstaan ook niet echt de tand des tijds vanwege te gekunsteld en te naïef).
Eén gedicht valt echter op. We gunnen de lezer een eigen beoordeling. En weet dat Van de Velde het gedicht schreef in 1943; hij was toen 17 of 18 jaar oud.
Schuldbewustzijn
Des avonds,
nadat ik met mijn vrouw
ajuin en haring heb gegeten,
- wij eten altijd haring en ajuin -
begluur ik haar eens schuin,
grijp ik naar mijn hoed
en met een vluggen, bangen groet
stap ik op straat en ben meteen
de eeuwige belofte weer vergeten.
Maar door de toegeslagen deur
voel ik het diep verwijt
van haar wanhopigen blik
zoodat een onverklaarbaar spijt,
een onbenoemd verdriet
mij beven doet van schrik
bij elken droppel die ik
in mijn gulzig keelgat giet.
Willem Elsschot schreef volgende bemerking bij het manuscript: ‘Goed, mits een paar wijzigingen in de voorstelling.’
© Erik Vlaminck
